Και απο ανεργια ... επιχειρηματικοτητα;

(Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε το 2013 στον ιστότοπο Alfavita )

"Κι από επιχειρηματικότητα τι; Ανάπτυξη;" θα αναρωτιόταν περαιτέρω κάποιος άλλος. Σαν σύμβουλος σε θέματα νεανικής επιχειρηματικότητας παρατηρώ τους άνωθεν συνειρμούς τριγύρω μου κι αναρωτιέμαι και ο ίδιος συχνά πυκνά. Ας δούμε όμως λίγο αυτό το νέο buzzword … μάλλον «τσιτάτο» θα ήθελα να γράψω σε πιο σωστά Ελληνικά.

Η επιχειρηματικότητα «ως επιλογή καριέρας» ακούγεται συχνά σε σχετικές ημερίδες. Και δεν το κατανοώ σε βάθος και μου φαίνεται λίγο οξύμωρο. Καριέρα κάνει κάποιος ως εργαζόμενος. Κάνει και ως επιχειρηματίας; Μήπως οι θέτοντες τον τίτλο εννοούν τους καθ’ έξιν επιχειρηματίες οι οποίοι ανοίγουν την μία επιχείρηση μετά την άλλη, δείχνοντας την προσωπική τους ικανότητα στο επιχειρείν, διατρέχοντας μια προσωπική καριέρα; Και τι γίνονται όλες αυτές οι επιχειρήσεις που δημιουργούν; Οι επιχειρηματίες σίγουρα δεν είναι όλοι «καθ έξιν», άρα και με μία επιχείρηση υπάρχει επιχειρηματική καριέρα. Συνειρμικά όμως η λέξη καριέρα παραπέμπει στην εργασία. Άρα και στην ανεργία. Αν απασχολήσω τον εαυτό μου είμαι αυτοαπασχολούμενος. Είναι ο αυτοαπασχολούμενος επιχειρηματίας; Διίστανται οι απόψεις. «Κανονικά» δεν είναι, λένε οι σκληροπυρηνικοί του πεδίου. Ο επιχειρηματίας πρέπει να εμπλέξει κι άλλους στο εγχείρημά του. Πρέπει να απασχολήσει δηλαδή εργαζόμενους. Και πώς να ορίσουμε τώρα ποιός είναι εργαζόμενος; Αν πούμε ότι ο εργαζόμενος είναι αυτός που δεν ακολουθεί την επιχειρηματικότητα ως «επιλογή καριέρας», φοβάμαι ότι δημιουργούμε έναν κύκλο που μπορεί συνεχώς να ανακυκλώνει την καριέρα και την επιχειρηματικότητα χωρίς να εμβαθύνει στο περιεχόμενό τους. Έτσι, επιτρέψτε μου να αμφιβάλλω για τη συνεπή σύνδεση της καριέρας και της επιχειρηματικότητας και  να θεωρώ την επιχειρηματικότητα έννοια πέρα από την καριέρα.

Αν δε συνυπολογίσουμε την κριτική ότι η επιχειρηματικότητα προτείνεται σαν εύκολη απάντηση στην ανεργία, τότε θα πρέπει να εξετάσουμε το θέμα σε διαφορετικό πλαίσιο. Φυσικά, αρκετοί από αυτούς που χάνουν τη δουλειά τους ανοίγουν κάποιες μικροεπιχείρησεις. Το φαινόμενο αύξησης των επιχειρήσεων αυτών σε περίοδο κρίσης είναι γνωστό ως επιχειρηματικότητα «ανάγκης». Αυτό εννοούμε εν τέλει; Επιχειρηματικότητα λόγω ανεργίας; Μάλλον όχι διότι αν εννοούσαμε αυτό δεν χρειάζεται κανένα πρόγραμμα ενίσχυσης και καμιά ημερίδα. Συμβαίνει αυτόματα. Η Ελλάδα δε ήταν μέχρι πρότινος η τρίτη πιο επιχειρηματική χώρα στην Ευρώπη.

Όταν η επιχειρηματικότητα δεν γίνεται από ανάγκη, ονομάζεται επιχειρηματικότητα ευκαιρίας ή ακόμη και επιχειρηματικότητα καινοτομίας. Προσωπικά προτιμώ την καινοτομία. Την άλλη δηλαδή «λέξη» που ακούμε μαζί με την επιχειρηματικότητα. Τους νέους συνδυασμούς που ανέφερε ο Σουμπέτερ τη δεκαετία του 30 (J. Schumpeter, 1934, “The Theory of Economic Development”, Harvard University Press). Όμως, όσο εμπλέκουμε την καινοτομία, η επιχειρηματικότητα απομακρύνεται περισσότερο από τη συνήθη έννοια της καριέρας. Ο καινοτόμος θέλει να «αλλάξει», κατ’ αρχήν την αγορά και ποιος ξέρει τι άλλο. Να συμμετέχει στη «δημιουργική καταστροφή» που αναφέρουν οι Σουμπετεριανοί. Άρα, δεν μπορεί να νοηθεί ως άτομο «καριέρας». Τουλάχιστον στη δική μου αντίληψη. Άρα, πόσο πολύ πρέπει να μιλάμε για την επιχειρηματικότητα καινοτομίας ως επαγγελματική επιλογή; Και εν τελευταία αναλύσει πού συμβάλλει ώστε όλοι πλέον να μιλάμε γι αυτήν; Οι στατιστικές δείχνουν ότι η αύξηση της επιχειρηματικότητας δεν συμβάλλει πάντοτε θετικά στο εθνικό ακαθάριστο προϊόν. Συμβάλλει όμως πάντοτε θετικά στην απασχόληση. Είναι δηλαδή μηχανισμός που ενισχύει τον κοινωνικό ιστό. Κάτω από προϋποθέσεις, μερικές μόνο καινοτόμες επιχειρήσεις μπορούν να διογκωθούν στην αγορά και να συμβάλλουν, συν τω χρόνω, στον εθνικό πλούτο. Και όχι μόνο σε αυτόν αλλά και στην ανάπτυξη η οποία βελτιώνει τη ζωή των πολιτών. Οι υπόλοιπες καινοτόμες επιχειρήσεις θα «χαθούν» λόγω της υψηλής θνησιμότητάς τους. Με τον τρόπο αυτό, η επώαση επιχειρηματικότητας καινοτομίας είναι εν τέλει κοινωνικό ζήτημα. Μια κοινωνία θα πρέπει να αποδείξει ότι θέλει να έχει επιχειρηματικότητα καινοτομίας για λόγους που η ίδια γνωρίζει. Στην περίπτωση αυτή, ο δρόμος είναι πράγματι η στήριξη των καινοτόμων επιχειρηματιών ιδιαίτερα όταν αυτοί αποτυγχάνουν. Δύσκολοι καιροί για πρίγκιπες θα σκεφτούν μερικοί…

Σημείωση. Η επιχειρηματικότητα αναφέρεται μόνο σε ίδρυση νέων, μικρών επιχειρήσεων και έως ότου αυτές αποκτήσουν βιώσιμο μερίδιο στην αγορά. Δεν θα πρέπει να συγχέεται με επενδύσεις μεγάλων εταιρειών οι οποίες αποτελούν ξεχωριστό κεφάλαιο στην οικονομία.

--

Ο Αλέξανδρος Κακούρης είναι σύμβουλος επιχειρηματικότητας και επαγγελματικού προσανατολισμού στο Γραφείο Διασύνδεσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πέρα από την ενασχόλησή του αυτή, εκπονεί μελέτες σχετικά με τη νεανική επιχειρηματικότητα.